Tržište hrane i pića karakteriše rastući trend tražnje za proizvodima koji se odlikuju autentičnošću i tradicijom, odnosno proizvodima koji se odlikuju dodatnom vrednošću koja proizilazi iz vrednosti njihovog kvaliteta, načina proizvodnje ili specifičnosti podneblja sa kojeg dolaze. Upravo iz tih razloga sistem zaštite oznaka geografskog porekla predstavlja jedan od najboljih „alata“ za brendiranje hrane i pića. Takve oznake, istaknute na ambalaži, daju ekskluzivnost proizvodu i upućuju kupca na određeni region ili mesto, kao i na sve specifičnosti koje taj proizvod poseduje.
Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede je, u okviru Tvining projekta „Jačanje kapaciteta za sprovođenje i dalji razvoj zakonodavstva u oblasti organske proizvodnje i politike kvaliteta poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda“, objavilo katalog poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda sa zaštićenim geografskim poreklom „Autentična Srbija“, kao i brošuru o šemama kvaliteta za poljoprivredne i prehrambene proizvode.
POSTUPAK ZAŠTITE OZNAKA GEOGRAFSKOG POREKLA ZA POLJOPRIVREDNE I PREHRAMBENE PROIZVODE
Prvi uslov za pokretanje postupka zaštite oznake geografskog porekla je da naziv proizvoda koji se štiti ima reputaciju i da je prepoznatljiv na domaćem tržištu, što podrazumeva da se u dužem vremenskom razdoblju koristi u svakodnevnom govoru i u prometu. To vremensko razdoblje treba da bude dovoljno dugo da omogući prenos znanja i umeće proizvodnje sa generacije na generaciju.
U Republici Srbiji zaštita geografskog porekla poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda (osim vina, voda i jakih alkoholnih pića) definisana je Zakonom o oznakama geografskog porekla („Sl. glasnik RS“, br. 18/10).
Štite se dve vrste oznaka: imena porekla i geografske oznake.
Ime porekla je naziv određenog mesta, regiona ili zemlje, kojim se obeležava poljoprivredni ili prehrambeni proizvod koji odatle potiče. Ova oznaka potvrđuje da su kvalitet i posebne karakteristike proizvoda isključivo uslovljene poreklom, odnosno prirodnim faktorima koji na toj teritoriji vladaju, kao i tradicijom i posebnim umećem ljudi koji tu žive i koji ga proizvode.
Kod proizvoda sa zaštićenim imenom porekla sve faze proizvodnje odvijaju se na definisanom geografskom području i sve glavne sirovine potiču sa tog područja.
Geografska oznaka je naziv kojim se obeležava poljoprivredni ili prehrambeni proizvod koji potiče iz određenog mesta, regiona ili zemlje i za čiji kvalitet, reputaciju, ili neku drugu karakteristiku je zaslužno njegovo geografsko poreklo.
Kod proizvoda sa zaštićenom geografskom oznakom najmanje jedna faza proizvodnje mora da se odvija na definisanom geografskom području, dok sirovine mogu da potiču i sa drugih područja.
Podnošenje zahteva za registraciju oznake geografskog porekla
Zahtev za registraciju oznake geografskog porekla sa pratećom dokumentacijom podnosi se Zavodu za intelektualnu svojinu (ZIS).
Najbitniji deo zahteva je elaborat/specifikacija proizvoda za koji se traži zaštita geografskog porekla, koja treba da sadrži podatke o specifičnim karakteristikama proizvoda. Detaljan sadržaj elaborata/specifikacije propisan je Zakonom i Pravilnikom o sadržini zahteva za registrovanje oznaka geografskog porekla i sadržini zahteva za priznavanje statusa ovlašćenog korisnika oznake geografskog porekla (Sl. glasnik RS, br. 93/10).
U procesu odlučivanja, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede vrši suštinsko ispitivanje elaborata/specifikacije i daje mišljenje o ispunjenosti uslova za zaštitu oznake geografskog porekla.
Postupak utvrđivanja usklađenosti proizvoda (sertifikacija proizvoda)
Na osnovu Zakona, pravo korišćenja registrovanog naziva proizvoda imaju samo ovlašćeni korisnici upisani u odgovarajući registar.
Status ovlašćenog korisnika oznake geografskog porekla može se priznati svakom prozvođaču, kao i udruženjima proizvođača koji se nalaze na definisanom geografskom području, ukoliko je njihov proces proizvodnje u skladu sa elaboratom/specifikacijom proizvoda.
Pre podnošenja zahteva za priznavanje statusa ovlašćenog korisnika i stavljanja proizvoda u promet, vrši se potvrđivanje usklađenosti kvaliteta i posebnih svojstava proizvoda, načina proizvodnje i porekla sirovine, sa podacima sadržanim u elaboratu/specifikaciji, tj. sertifikacija proizvoda.
Navedenu proveru usklađenosti vrši sertifikaciono telo ovlašćeno od strane Ministarstva poljoprivrede, na osnovu Plana kontrole koji se izrađuje uz saglasnost proizvođača, a odobrava ga Ministarstvo poljoprivrede. Na kraju ovog postupka dobija se odgovarajući sertifikat.
Proizvođači biraju ovlašćeno sertifikaciono telo sa kojim sklapaju ugovor o sertifikaciji.
OVLAŠĆENA SERTIFIKACIONA TELA
Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede je, na osnovu člana 16. Zakona o oznakama geografskog porekla („Službeni glasnik RS“, br. 18/10), Pravilnika o uslovima, načinu i postupku kontrole kvaliteta i posebnih svojstava poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda sa oznakama geografskog porekla („Službeni glasnik RS”, br. 73/10) i Obaveštenja sertifikacionim telima za podnošenje Zahteva za ovlašćivanje za sprovođenje kontrole kvaliteta i posebnih svojstava poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda sa oznakama geografskog porekla, ovlastilo sertifikaciona tela za obavljanje poslova kontrole i sertifikacije poljoprivrednih i prehrambrenih proizvoda sa oznakama geografskog porekla i sa njima sklopilo Ugovor o međusobnim pravima i obavezama.
Vremensko trajanje ovlašćenja je do isteka važenja akreditacije izdate od strane Akreditacionog tela Srbije i može se produžiti u skladu sa uslovima koji su predviđeni Ugovorom.
- Obaveštenje za sertifikaciona tela
- Zahtev za ovlašćivanje za sprovođenje kontrole kvaliteta i posebnih svojstava poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda sa oznakama geografskog porekla
- Spisak sertifikacionih tela ovlašćenih za sprovođenje kontrole kvaliteta i posebnih svojstava poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda sa oznakom geografskog porekla
SERTIFIKOVANI POLJOPRIVREDNI I PREHRAMBENI PROIZVODI SA OZNAKOM GEOGRAFSKOG POREKLA
OBELEŽAVANJE POLJOPRIVREDNIH I PREHRAMBENIH PROIZVODA SA OZNAKAMA GEOGRAFSKOG POREKLA
Da bi poljoprivredni i prehrambeni proizvodi sa oznakom geografskog porekla bili prepoznatljivi na tržištu, Ministarstvo poljoprivrede je donelo pravilnik kojim se definiše označavanje ovih proizvoda, a na osnovu koga svaki proizvođač sa statusom ovlašćenog korisnika oznake geografskog porekla, koji je u procesu kontrole i sertifikacije, može svoj proizvod sa oznakom geografskog porekla da označi kontrolnom markicom koju izdaje Zavod za izradu novčanica i kovanog novca Topčider.
Izgled kontrolnih markica
Zahtev za izdavanje kontrolnih markica podnosi se Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede – Odsek za označavanje hrane, šeme kvaliteta i organsku proizvodnju, putem pošte ili lično na adresu: Nemanjina 22-26, Beograd, odnosno elektronskim putem na mejl adresu: snezana.kumbaric@minpolj.gov.rs .
